Na ostrzu książki

Syrena – Aga Janiszewska

13 kwietnia 2025

I kończyło się na tym, że dziewczyna żyła, ale o tym nie wiedziała. A to jest chyba najstraszniejsze ze wszystkiego – żyć, ale o tym nie wiedzieć.

   Tak żyła/nie żyła Alicja. Jak kot Schrődingera w superpozycji stanów. Jednocześnie żywa i martwa. Przypominała jej o tym blizna od łokcia do nadgarstka ukrywana pod długim rękawem. Czasami odczuwała ją boleśnie, ale nie wiedziała, skąd ją ma. Nikt nie wiedział z jej otoczenia. Nawet mama. Zwłaszcza ona, która wszystkie pytania o wyjaśnienie jej pochodzenia podejrzanie zbywała wymówkami.

   To był błąd.

   Alicja jako wysoko wrażliwa dziewczynka, a potem nastolatka i młoda kobieta, odbierała świat intensywnie, empatycznie i sensytywnie. W jej oczach wszystko nabierało wymiaru magicznego, w którym wrażliwość mieszała się z wyobraźnią odbierającą rzeczywistości znane i uznane prawa fizyki oraz chemii. W jej spojrzeniu litery miały niezależną dynamikę, przedmioty ożywały, szyby pochłaniały elementy realności, a piosenki zaczepne i psotne, niczym rozchichotane chochliki, porywały do tańca i śpiewu.

   W centrum tego odrealnionego świata wibrowało nieustannie jedno pytanie – O Co W Tym Naprawdę Chodzi?

   Stanowiło jądro jej istnienia, na które szukała odpowiedzi. Musiała je znaleźć, by zrozumieć, dlaczego Grawitacja stale ściągała ją w dół, a gorset norm i zasad społecznych nie pozwalał urosnąć, a potem rozwinąć skrzydeł, plamiąc jej sukienkę krwią bólu.

   Alicja cierpiała, bo nikt jej nie rozumiał.

   Nie wiedziała, kim jest i kim powinna być. Tajemnica rodzinna powoli wydobywana z pudełka wielu sekretów skupiała uwagę na realnych sprawach rodziny. Nie tylko na poszukiwaniu tożsamości przez bohaterkę, ale również na przyjaźni z kuzynką Kariną, która jako jedyna ją rozumiała, a którą boleśnie odebrano w dzieciństwie. Na jej relacjach z najbliższymi, których przyczyny charakteru z czasem okazywały się wiele wyjaśniające. Również na więziach z chłopcami i mężczyznami, których nie umiała rozwijać i podtrzymywać. Ból towarzyszył jej nieustanie, dopóki nie znalazła odpowiedzi na prześladujące ją pytanie.

   Drogę do jego znalezienia budowała konstrukcja opowieści.

   Na początku realna z elementami realizmu magicznego, by z czasem przejść w baśń. Właściwie w dwa najsilniej przemawiające nawiązania literackie, bo elementów innych było dużo więcej – do baśni Mała syrenka Hansa Christiana Andersena będącej metaforą procesów zachodzących w psychice zagubionej Alicji – sięgania dna i odbijania się od niego oraz do powieści Alicja w Krainie Czarów Lewisa Carrolla, będącej metaforą przejścia na drugą stronę życia psychicznego, by tam odnaleźć siebie. Autorka umieściła je w schemacie przynależnym baśni, w której Alicja musiała wybrać się w bardzo trudną i wymagającą drogę z zadaniami do wykonania, by pokonać traumę. Jej artefaktem autorka uczyniła przeraźliwie piszczącą mandragorę uosabiającą oszalałą z bólu tkankę psychiki. Miejsce, w którym trwała, a które musiała wyrwać sobie, by w nagrodę za trud i wysiłek mogła pójść, dokąd zechce i zostać kim zechce. Spotkać na tej ścieżce uwolnioną z gorsetu siebie.

   Ubaśniowiony proces przemiany psychicznej bohaterki był najważniejszym momentem w powieści.

   Ta świadomie wybrana przez autorkę forma przekazu z przepiękną, czułą, delikatną,  sensytywną i poetycką narracją miała charakter terapeutyczny, o czym anonsował napis u dołu okładki tytułowej. To w tej historii można przejrzeć się jak w lustrze, a nawet przejść na jego drugą stronę, by dostrzec problem, możliwości oraz sposoby poradzenia sobie z nim. Odpowiedzieć sobie na trapiące pytania podobne do tych zadawanych przez Alicję. Wśród nich na najważniejsze – jak zrzucić uwierający gorset, by pozwolić urosnąć i rozwinąć się skrzydłom. Jak zacząć żyć pełniej – głębiej, dalej i więcej.

   Wiedzieć, że się żyje.

   Zdania pisane kursywą są cytatami pochodzącymi z książki.

Syrena – Aga Janiszewska, Wydawnictwo Kobiece, 2025, 512 stron, literatura polska.

Wywiad z autorką.

Autorka: Maria Akida

Kategorie: Powieść psychologiczna