Umarłam i zmartwychwstałam, ale po kolei.
Nie było po kolei, jak zapewniła narratorka i główna bohaterka Anna Hipner. Tak byłoby zbyt łatwo dla pisarki, którą była. Zbyt wprost. Jak na autorkę trzech książek przystało, musiała opowiedzieć o sobie i swoim życiu wylewnie, emocjonalnie, z rozpierającą ją od wewnątrz energią i z tym, co czytelnik lubi bardzo – obrazoburczo. I to już od pierwszego wyznania – życie nie daje mi większego wyboru. Jestem jego więźniem z dożywotnim wyrokiem. Nic dziwnego, że znów chcę jak najszybciej umrzeć. Trzydziestodziewięcioletnia kobieta obnażyła w kreślonej przez siebie historii, jak na psycholożkę przystało, bo i nią była z wykształcenia, najciemniejsze zakątki psychiki i duszy.
Te, o których nie mówi się publicznie.
Szepcze się tylko na ucho najbliższej, zaufanej osobie o seksie, wierze, Bogu, chorobach psychicznych i kilkunastu doskonałych próbach samobójczych, bo tylko próby takimi są. Zaskoczenie i skonfundowanie jej ekshibicjonizmem, które przypominało chaos albo wahadło wychylające się na dychotomicznej skali emocji skrajnych, budowało sinusoidalne napięcie.
Niebezpiecznie przechodzące w konstatację – prawda to czy fikcja?
Uważna lektura biogramu autorki to w jednym, to w drugim i w każdym kolejnym fakcie pokrywała się z życiem Anny. Te zbieżności w życiorysach wyrywały czytelnika ze strefy komfortu, w którym obowiązywała zasada – nie utożsamia się bohaterów z pisarzem, a w poezji – podmiotu z poetą.
Autorka tę zasadę łamała świadomie i z premedytacją.
Podejrzewam, że nawet z ogromną przyjemnością i satysfakcją. Wcieliła w słowo prozy myśl francuskiego psychiatry i psychoanalityka Jacquesa Lacana – „prawda ma strukturę fikcji”, zamierzając wymieszać w magicznych proporcjach prawdę i fikcję, wiwisekcję i blef. Wzięła na warsztat prawdę i uczyniła ją główną zasadą konfesji publicznej, bohaterką pełnoprawnej fikcji i wątkiem meandrującym w wyobrażonym świecie opowieści, przy okazji dając wyraz urzeczywistnienia również znanym i powszechnym powiedzeniom – „prawd jest wiele”, „prawda leży pośrodku” czy „prawda nas wyzwoli”.
Zwłaszcza to ostatnie.
Bycie sobą, prawdziwą, eksponującą swoje wewnętrzne „ja”, nieskrępowane gorsetem norm społecznych, a zwłaszcza próżnych konwenansów, pozwalało Annie na podążanie indywidualną, choć bolesną ścieżką outsiderki wbrew ostracyzmowi społecznemu. Nieskrępowanie zaspokajała swoje rozbudzone libido z kim, kiedy i gdzie chciała. Poszukiwała drogi do Boga na swoich warunkach, a kiedy znalazła ją w dorosłości, zaczynała wątpić. W pełni korzystała z prawa do tego stanu, a które próbuje odebrać ludziom Kościół. Zmieniała więc postawy wobec Boga od pełnego zaufania, bo „Bóg jest, Bóg patrzy, Bóg osądzi”, do odrzucenia w chwilach cierpienia, bo Bóg uwielbia na to patrzeć, bo jest psychopatą i mściwym zwyrolem!
W tej przestrzeni nieustannych wahań miała swojego przewodnika.
Księdza, który humorystycznym podejściem tworzył dystans w jej podejściu do problemu, ukazując go w przyjaźniejszej perspektywie, a przez to łatwiejszego do uniesienia, a nawet rozwiązania. „Leczyła” razem z nim swój „katar duszy”. Równolegle do „leczenia” duchowego prowadziła terapię pisaniem, zdradzając motywację powstawania powieści, w której odbiorca czytał – W ten sposób smutne aspekty mojego życia zamieniają się w ciekawe. Zostają zbeletryzowane do tego stopnia, że przestają boleć. Biorąc je na warsztat, pozbawiam je osobistego ładunku i znaczenia. Więc kiedy mówię »pisanie ratuje mi życie«, trochę może przesadzam, ale wiem jedno: zabije mnie to, co wytrąci mi pióro z ręki.
To podejście pozwalało Annie na odróżnianie konwenansów od wartości, a potrzeb od pragnień.
Tym pierwszym nie zamierzała hołdować, a przestrzegać te drugie w sytuacji wyborów moralnych i wolnej woli, którą dał jej Bóg – popełnić samobójstwo albo zabić drugiego człowieka? To w tych momentach autorka poddawała krytyce Kościół, normy społeczne, wymagania pracodawcy, eutanazję i odbieranie prawa do bycia sobą w imię sukcesów, nagród i gratyfikacji. Jednocześnie intencjonalnie pomijając tematy wyeksploatowane literacko – rodzina, praca i maladyczno-psychiatryczne fikcje.
Wymieszanie faktów biograficznych z fikcją miało jeszcze jeden cel przekazu.
Ukazanie pisarza i jego nienominowalnej oraz nienagradzalnej twórczości zaplątanego w wymagania współczesnego wydawcy i czytelników. W efekcie „produkujących” powieści zgodnie z ich oczekiwaniami. Autorka/pisarka konsekwentnie podążała swoją ścieżką literackiej niszy, pokazując, że nie ma fikcji bez prawdy. Ta ostatnia zawsze stanowi bazę doświadczeń, inteligencji, wiedzy i empatii dla światów powstających w powieściach. W tej powieści można zajrzeć za kulisy psychiki twórcy i zobaczyć, jak ona wygląda w rzeczywistości.
Widok nie przypomina lukrowanej fasady z mediów społecznościowych.
Autorka uderza nią mocno w szklane wyobrażenia czytelnika. Wyciąga mentalnie z wygodnej, przyjemnej strefy czytelniczego komfortu i wtłacza w realistyczny, wręcz naturalistyczny, a czasem turpistyczny świat prawdy.
A może fikcji?
A może ich symbiotycznego melanżu, który wprawi w rozgoryczenie albo zachwyt, ale na pewno nie pozostawi obojętnym, wybudzając z letargu i przyzwyczajeń. Usunie granicę między stabilnością gruntu a płynnością wody, wprawiając w nieustanny balans odbioru wymagający nieustannej pracy umysłu. Wciągnie w nieznany interior, z którego czytelnik powróci z niedosytem doświadczania inności kreowania lub z niesmakiem burzenia tak pracowicie budowanego komfortu odbioru.
Wszystko będzie zależało od stanu skostnienia rozwoju czytelniczego odbiorcy.
Zdania pisane kursywą są cytatami pochodzącymi z książki.
Katar duszy – Joanna Bartoń, Wydawnictwo Janka, 2024, 216 strony, literatura polska.
Rozmowa z autorką nie tylko o „Katarze duszy”.
Autorka: Maria Akida
Kategorie: Powieść społeczno-obyczajowa
Książka to moje ikigai - pasja, zawód i misja. Tworzę tutaj osobistą bibliotekę literatury przeczytanej. Chciałabym, żeby każdy taką miał. Jeśli pomogę w doborze tytułów, będę spełniona.
Czytam:
Będę czytać:
Patronuję:
Planuję przeczytać:
Polecam:
Mój top czytanych w 2021:
Album Artyści Baśnie podania legendy Biografie powieść bograficzna Brak kategorii Czasopisma artykuły Dla dzieci Dla młodzieży Dramat esej Fakty reportaż wywiad Fantastyka felieton Filozofia Historia Horror groza makabreska Humor anegdota żart Komiks Kryminał sensacja thriller Literaturoznawstwo Pedagogika Podróżnicze Poezja Polityka Polityka Popularnonaukowe Poradnik Powieść erotyczna Powieść filozoficzna Powieść gotycka Powieść historyczna powieść postmodernistyczna Powieść psychologiczna Powieść społeczno-obyczajowa Psychologia Religia Romans Słuchowisko radiowe Spotkania z pisarzami Sztuka Wspomnienia powieść autobiograficzna Wszystko
Intrygujący tytuł książki.
Pozdrawiam serdecznie:)
Morgana
Idąca pod prąd i przestawiająca punkt widzenia. Polecam. 🙂