Na ostrzu książki

Panie przodem – Wojciech Harpula, Maria Mazurek

6 lipca 2024

Badacze życia społecznego nie mają wątpliwości, że na naszych oczach dokonuje się rewolucja – szybkie i głębokie przemiany ról płciowych i odejście od tradycyjnych, istniejących w naszym kręgu kulturowym »od zawsze« modelu funkcjonowania kobiety i mężczyzny, zarówno w życiu rodzinnym, jak i społecznym.

   Na to zjawisko zwrócili uwagę autorzy tej publikacji. Dziennikarze, z których Marię Mazurek znałam ze świetnych wywiadów z profesorem nauk przyrodniczych A w konopiach strach i Bez ograniczeń: jak rządzi nami mózg. Oboje zadawali sobie pytania, które nakierowałyby, niczym busola w tym procesie przemian, na ich zrozumienie. Na znalezienie odpowiedzi na nurtujące pytania.

    Postanowili zadać je specjalistom z różnych dziedzin nauki.

    Tymże badaczom życia społecznego, którzy sformułowaliby redefinicję ról kobiet i mężczyzn w tej rewolucji, zarówno od strony indywidualnej w związkach, pytając o miłość, partnerstwo, seks, władzę, rozwój zawodowy, rodzicielstwo, podział obowiązków czy przemoc, jak i zbiorowej – edukacji, pracy, nomenklaturze, wierze czy polityce. Stąd szeroki wybór rozmówców z różnych dziedzin nauki reprezentujących odmienne pokolenia, poglądy czy płeć jak: dziennikarka i feministka, językoznawczyni, psychiatra, politolożka, doktorant w dziedzinie polityki, psycholożka, psycholog kliniczny, seksuolog, teolożka i filozof.

   A każda rozmowa przeciekawa i poszerzająca, a nawet wręcz zmieniająca moje spojrzenie na rolę ze względu na płeć oraz tego konsekwencje w reprezentowanych przez nich dziedzinach.

   Mój krótki rachunek przeprowadzony przed rozpoczęciem czytania zakończyłam zdecydowanym wnioskiem – nie spotkałam się z dyskryminacją z powodu bycia kobietą.

   Diametralnie zmieniłam go, gdy wylał się na mnie kubeł zimnej wody, czyli informacji już w pierwszym wywiadzie z Anną Kowalczyk, odpowiadającą na pytanie – Czy w Polsce wciąż panuje kultura patriarchatu? Potwierdzając to, podała dwa znaczące fakty dla zdrowia, a nawet życia kobiety. Pierwszy z zakresu motoryzacji – systemy bezpieczeństwa w samochodach są parametryzowane w odniesieniu do budowy ciała statystycznego mężczyzny. Efekt: gdy dochodzi do poważnego wypadku, to mężczyźni mają większe szanse na przeżycie. Drugi fakt  z zakresu farmacji – dawki leków są ustalane dla uśrednionego mężczyzny. Kobieta zatem, przyjmując lek zgodnie z zaleceniami producenta opierającymi się na wynikach takich testów klinicznych, przyjmuje go być może za dużo albo za mało. I nawet o tym nie wie.

   Bo skąd?

   Patriarchat jest kamuflowany – taki wniosek pojawił mi się już na początku, a zaraz potem pytanie – o ilu rzeczach jeszcze nie wiem? Odpowiedzi sukcesywnie otrzymywałam w miarę kolejnej rozmowy, ukazującej również złożoność tego zagadnienia i jednocześnie propozycję wyjścia z tej patowej sytuacji. Pojawiała się na końcu rozmowy w formie podsumowującego wniosku.

   Mniej lub bardziej realistycznego do praktycznego zrealizowania.

   Niektóre z nich brzmiały – równość nastanie wtedy, kiedy nie będziemy już musieli o niej rozmawiać (feminizm) lub powinniśmy brać większą odpowiedzialność za słowa (językoznawstwo), lub równość płci na rynku pracy stanie się możliwa, gdy zaczną być tak traktowane […] takie samo wynagrodzenie i identyczne możliwości awansu (politologia), lub proponowane w teologii – Bądźmy głośne. Bądźmy widoczne.

   To pokazuje, że tylko praca nad zmianami na wielu płaszczyznach życia społecznego może przynieść sukces.

   Wtedy płeć nie będzie obciążeniem ani atutem, a po prostu cechą, jak kolor oczu, a o wartości człowieka  i jego pozycji będą decydować kompetencje, zasługi, pomysły i zaangażowanie, decydujące o wynagrodzeniach, awansach, dostępach do stanowisk publicznych, być może także o tym, kto pójdzie walczyć za ojczyznę.

   Trochę utopijne, ale w jakimś zakresie do zrealizowania już dzisiaj.

   W dużej mierze zależy to od aktualnie rządzących i polityków. Ich obecną postawę, w słowach przytoczonych przez psycholożkę Ewę Woydyłło-Osiatyńską, ujął jeden z nich  – nie jest ważne, aby człowiek potrafił czytać – ważne, żeby potrafił strzelać.

   Bardzo zabolało i zasmuciło.

   Autorzy wstęp do tej publikacji zakończyli nadzieją – Jeśli nasze rozmowy zainspirują Państwa do podobnej refleksji – będziemy bardzo zadowoleni.

   Bardzo zainspirowały!

   Wywiady stały się przedmiotem ciekawych dyskusji, zaskoczeń, odkryć i przemyśleń  rozwijających temat w moim Dyskusyjnym Klubie Książki.

   Zdania pisane kursywą są cytatami pochodzącymi z książki.

Panie przodem: o co walczą kobiety i mężczyźni we współczesnej Polsce – Wojciech Harpula, Maria Mazurek, Wydawnictwo Znak Literanova, 2023, 304 strony, literatura polska.

Rozmowa z autorami na temat książki.

Autorka: Maria Akida

Kategorie: Fakty reportaż wywiad