Na ostrzu książki

To nas pociąga – Bernadetta Darska

21 marca 2019

To nas pociąga – Bernadetta Darska
Wydawnictwo Naukowe Katedra , 2012 , 199 stron
Seria Studia Kulturowe
Literatura polska

Znana mi z dwutomowego opracowania Śledztwo i płeć krytyczka literacka, doktor literaturoznawstwa i autorka blogu A to książka właśnie!, tym razem przyjrzała się bliżej nie bohaterom literackim, ale filmowym, a dokładniej – antybohaterom serialowym obu płci. Sięgnięcie do dziedziny pokrewnej literaturze, jakim jest film, ma uzasadnienie, jeśli wziąć pod uwagę, że wiele z nich powstaje na podstawie książek i odwrotnie. Forma przekazu ulega wprawdzie zmianie, ale treści i ich nośne warstwy przesłania, jakim jest płaszczyzna psychologiczna, socjologiczna czy filozoficzna, już nie. Ale to nie jedyny powód, dla którego autorka zwróciła uwagę na seriale filmowe. Drugim powodem było spełnione proroctwo Jacka Dukaja – serial telewizyjny staje się najbardziej naturalną formą opowiadania o świecie i człowieku, zastępując powieść… Trochę to smutne, ale autorka nie rozwodzi się nad przyczynami tego zjawiska. Przyjmuje ten fakt do wiadomości, skupiając się na powodach wysokiej oglądalności seriali i roli, jaką odgrywają w życiu widza, by zawęzić rozważania do wniosku – XXI wiek to czas królowania antybohaterów i przejść do analizowania jego podłoża kulturowego. Nie zapomniała przy tym o zdefiniowaniu samego pojęcia antybohatera literackiego i filmowego, podkreślając ich podobieństwa i różnice. Najważniejszą jednak częścią wstępu są dwa podziały antybohaterów, których autorka grupuje według ich rozczarowań (pracą, życiem, sobą, państwem) implikujących przejawiane postawy oraz według przekraczanych przez nich tabu społecznych w sferze pracy, odgrywanych ról, seksualności, choroby i etyki. Ten krótki wstęp teoretyczny jest bardzo ważny dla dalszych rozważań autorki, ponieważ zasadnicza część tej publikacji to wnikliwa analiza wybranych subiektywnie, ale reprezentatywnych dla jej wstępnych ustaleń, seriali z antybohaterami w roli głównej. Breaking Bad, Wszystkie wcielenia Tary, Wyposażony, Układy, Być człowiekiem (wersja brytyjska), Dexter, Californication i Trawka idealnie wpisują się w prezentowane wcześniej podziały, dając możliwość spojrzenia na zjawisko całościowo, a jednocześnie szczegółowo. Analiza postawy bohatera w kontekście psychologicznym, socjologicznym i filozoficznym, jego inicjacja ujawnienia głęboko skrywanych lub nieuświadomionych predyspozycji i potrzeb, a potem ewolucja patologicznych i destrukcyjnych zachowań w kolejnych odcinkach, daje czytelnikowi cenny materiał do prześledzenia i zinterpretowania własnych fascynacji danym bohaterem. Niepowtarzalną okazję do odpowiedzi na osobiste, a nawet intymne pytania o przyczynę sympatii i jednocześnie zdiagnozowanie jej powodów, a w efekcie – zrozumienie samego siebie.
Po tej pozycji mogę śmiało powiedzieć – powiedz mi, jaki serial oglądasz, a powiem tobie, jaki potwór w tobie śpi. W tym kontekście aż strach, wstyd i zażenowanie przyznać się do swojego ulubionego antybohatera. A mam takiego, mam!
W pewnym sensie to studium kulturowe pełni rolę poradnika psychologicznego, ponieważ pomaga czytelnikowi-widzowi, zrozumieć nie tylko zjawisko kulturowe, ale i samego siebie. Jest swoistym testem psychologicznym na poziom mroczności psychiki odbiorcy. Autorka daje ku temu obszerny materiał, przytaczając poglądy innych krytyków, wchodząc w polemikę z nimi, powołując się na idee filozoficzne, czerpiąc z wiedzy psychologicznej i socjologicznej, by w pełni odpowiedzieć na pytanie postawione na początku publikacji – …dlaczego lubimy oglądać na ekranie tych, których w rzeczywistości nie chcielibyśmy spotkać.

Ja już wiem!

Autorka: Maria Akida

Kategorie: Popularnonaukowe

Tagi: książki w 2013