Na ostrzu książki

Sympatyk – Viet Thanh Nguyen

21 marca 2019

Sympatyk – Viet Thanh Nguyen
Przełożył Radosław Madejski
Wydawnictwo Akurat , 2016 , 479 stron
Literatura amerykańska

Jestem szpiegiem, śpiochem, kretem, człowiekiem o dwóch twarzach.
Tak zaczyna się powieść o wojnie wietnamskiej. Opowieść kapitana wojsk Południa. Pisemna spowiedź głównego bohatera i narratora przed komendantem obozu dla wrogów komunizmu, o którym napisał – Był komisarzem, ale również moim bratem krwi; był moim oprawcą, ale również jedynym powiernikiem; był wrogiem, który mnie torturował, ale również moim przyjacielem. Jednak zanim trafił do celi, zdążył w 1975 roku uciec z Sajgonu do USA jako oficer sztabu generała wojsk Południa i jego najbardziej zaufany adiutant. Stamtąd, jako ukryty komunista, systematycznie słał raporty do przełożonych w Wietkongu o nastrojach wśród wietnamskich emigrantów i planowanych działaniach przez generała. Historia komunistycznego szpiega w szeregach wietnamskiej armii Południa na uchodźstwie byłaby bardzo prosta, gdyby nie fakt, że dychotomia roli agenta odgrywanej przez narratora obejmowała całą jego działalność i życie.
Również osobiste.
Z ojca francuskiego księdza katolickiego i matki Wietnamki funkcjonował na marginesie społecznym jako Euroazjata i bękart, nie przynależąc nigdzie. Jako komunista i żołnierz armii Południa musiał stale weryfikować pojęcia: lojalność, wróg, towarzysz broni. Związany przysięgą braci krwi w latach dorastania nieustannie modyfikował pojęcie przyjaźni, szukając drogi, jak zdradzić przyjaciela i jednocześnie ocalić mu życie. Urodzony w Wietnamie i wykształcony w USA stał w intelektualnym rozkroku między dwiema odmiennymi i sprzecznymi rzeczywistościami, które paradoksalnie równie sprzecznie uosabiał jako radykalny wietnamski intelektualista i jednocześnie młody Wietnamczyk zakochany w Ameryce, w którego rękach spoczywała wolność Południowego Wietnamu. Nawet samo życie, które wiódł, nie było pełne, bo nie wolne od śmierci, tworząc z nim parę nie do rozdzielenia w myśl zasady – Żyjemy naznaczeni nieuchronnością własnego rozkładu, a umieramy prześladowani wspomnieniem życia. Według narratora jego fatum dwoistości dotknęło również Wietnam – Takie samo piętno bękarta ciążyło jak klątwa na całym naszym kraju rozdartym między Północ i Południe… oraz jego społeczeństwo zmuszane do opowiadania się za którąś ze stron. Do stawiania się przeciwko samemu sobie, co nie było trudne – nie, to było po prostu niewykonalne!
Permanentna schizofrenia!
Rozdwojenie jaźni w sytuacjach podwójnych wyborów, zachowań i decyzji, w jakich się znajdował narrator, doprowadziła do wypaczenia jego psychiki. Duchy zamordowanych przez niego ofiar (nazywanych wcześniej wyeliminowanymi przeciwnikami) na stałe zagościły w jego rzeczywistości, wchodząc w polemikę z jego umysłem i doprowadzając do kolejnego rozwarstwienia. Tym razem sfery duchowej. Był ateistą, ale wierzył w duchy. Zwłaszcza te z przeszłości. Wszystko to sprawiło, że pod koniec historii bohater zaczyna wypowiadać się w liczbie mnogiej jako „my” w jednej osobie. Osobie głównego bohatera.
Symbolu narodu podzielonego.
Dwuwarstwowość opowieści, dwoistość głównego bohatera, podwójność jego losów, skomplikowała nie tylko psychiczne i moralne dylematy postaci powieści, ale również tak samo trudną historię bratobójczej wojny w Wietnamie dzielącej kraj, naród i rodziny. Autor jako dziecko uciekał przed wojskami Wietkongu, emigrując do USA. Pisząc powieść, wykorzystał własne doświadczenia z dzieciństwa, ale przede wszystkim z okresu dorastania jako uchodźca, w największej jednak mierze, czerpiąc wiedzę ze wspomnień innych, opracowań historycznych, ekspozycji muzealnych oraz filmów dokumentalnych. Dzięki temu stworzył powieść z wydarzeniami prawdziwymi, mającymi swoje odzwierciedlenie w historycznych faktach, co potwierdził w podziękowaniach umieszczonych na końcu książki. Powstał swoisty pomnik upamiętniający wojnę wietnamską widzianą oczami człowieka, który potrafił spoglądać na problem z dwóch, przeciwnych stron. To, co dla głównego bohatera było ogromnym dylematem, dla mnie, czytelniczki, było nieocenioną zaletą. Patrzyłam na konflikt interesów wielu zaangażowanych grup społecznych i krajów, jednocześnie z dwóch różnych punktów widzenia, nie gubiąc w tym wszystkim czlowieka. To najcenniejsze w tej powieści, za którą autor otrzymał Nagrodę Pulitzera.
Choć bolesna, nie była to jednak powieść martyrologiczna.
Zderzenie dwóch kultur i światopoglądów zawsze prowadzi do absurdu, groteski i czarnego humoru. Było ich tutaj mnóstwo. To one łagodziły ból istnienia narratora, to one pozwalały znosić ból fizyczny i to one sprawiły, że powieść wywoływała u mnie uśmiech. Nie bez powodu autor umieścił w książce takie motto:

Inteligentnego śmiechu z refleksją.

Książkę wybrałam spośród bestsellerów księgarni Tania Książka.

Autorka: Maria Akida

Kategorie: Powieść społeczno-obyczajowa

Tagi: obóz